Tijdlijn Proces van verkoop
en toekomstige bestemming Seyß-Inquart bunker
( de woorden / teksten die zijn onderstreept hebben een link en zijn aanklikbaar )
In 2013 is het object, de Seyss-Inquartbunker (Wassenaar) en de Juliana Kazerne (Den Haag), door het ministerie van Defensie overtollig verklaard en overgedragen aan de Rijksgebouwendienst.
In 2014 is de fusie van de diverse vastgoed diensten van de overheid en ontstaat het Rijksvastgoedbedrijf (RVB). In datzelfde jaar is ook de Nationale Monumentenorganisatie (NMo) door de overheid opgericht. De Seyss-Inquartbunker komt niet in aanmerking voor een overdracht aan de NMo omdat het op dat moment geen status heeft als Rijksmonument en voorheen de zgn. MEF. status
( Monumenten met een - primaire - Erfgoedfunctie)
Vastgoedontwikkelaars laten weten dat er interesse is in de ontwikkeling van de Juliana Kazerne tot 42 luxe woningen maar dat men geen interesse heeft in de Seyss-Inquartbunker.
Het Rijksvastgoedbedrijf, de gemeente Den Haag (wethouder Joris Wijsmuller) en de gemeente Wassenaar komen overeen om het object te splitsen.
Op 6 februari 2015 is de Seyss-Inquartbunker opgenomen als Rijksmonument in het monumentenregister.
In 2016 is de Juliana Kazerne in Den Haag verkocht voor € 7.025.000 met additionele vergoeding van € 3.050.000 aan Stichting Zinc uit Amsterdam. (biedboek Rijksvastgoedbedrijf)
Voor de Seyss-Inquartbunker start men een nieuwe procedure voor de Nota van Uitgangspunten en in juni 2018 wordt bekend dat het Rijksvastgoedbedrijf, in samenspraak de gemeente Wassenaar, de bunker openbare gaat verkopen. Stichting WO2 Sporen, die zich inzet voor het monument, maakte daar in een zienswijze (persbericht) bij de overheid bezwaar tegen. Stichting WO2 Sporen is van mening dat "een de geschiedenis recht doende bestemming" onvoldoende is gegarandeerd.
Op 5 juni 2018 staat een groot artikel in het Dagblad Trouw "Nieuwe toekomst gezocht voor de nazibunker met het pannendak". Ook het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) en het Centrum Informatie en Documentatie Israel (CIDI) hebben vraagtekens bij een openbare verkoop. Hanna Luden van het CIDI vindt dat de overheid bewuster moet omgaan met herinneringsplekken van de Tweede Wereldoorlog. "Dit is geen gezellig gebouw. Hier moet niet een horecagelegenheid in komen." De overheid moet ieder risico vermijden dat het een bedevaartoord kan worden voor holocaustontkenners en het zou beter zijn als de bunker in handen komt van de Nationale Monumentenorganisatie.
Hoogleraar Frank van Vree, specialist op terrein van herrineringscultuur en directeur van het NIOD pleit voor zorgvuldig erfgoedbeheer "Zoek dus een passende bestemming."
Op 9 juni 2018 komt de Seyss-Inquartbunker in de uitzending van Een Vandaag. Het Tweede Kamerlid Antoinette Laan-Geselschap (VVD) stelt vragen aan Minister Ingrid van Engelshoven (OCW - D66) en Staatssecretaris Raymond Knops (BZK - CDA).
Op 18 juni 2018 heeft een ambtenaar van het Ministerie van OCW een afspraak met de Hanna Luden (directrice) bij het CIDI over de "Muur van Mussert". In de e-mail correspondentie van 12 juni 2018 over de "kamervragen verkoop bunker" schrijft de ambtenaar: "Ik vermoed dat het dan ook ter tafel komt. Wees gerust. Ik zal vooral luisteren."
Op 20 juni 2018 worden ook in de gemeente Wassenaar bij de Commissie Bestuur & Middelen vragen gesteld door Dhr. B.G.J. Menken (VVD) en Dhr. J.G.C. van Noort (PvdA). De zienswijze van Stichting WO2 Sporen, zoals deze is overhandigd aan het kabinet, is ook verzonden aan het College van B&W van de gemeente Wassenaar.
Op 29 juni 2018 stuurt het CIDI een brief naar de gemeente Wassenaar " de gekozen bestemming voor de objecten moeten bijdrage aan het verdiepen van de kennis van deze bladzijde van de geschiedenis."
Op 3 juli 2018 maakt Stichting WO2 Sporen tijdens de Raadsvergadering van de gemeente Wassenaar gebruik van de geboden spreektijd. "bescherming van plekken met een diepere betekenis. Niet alleen de stenen, maar het verhaal staat voorop."
Op 6 juli 2018 ontvangt Stichting WO2 Sporen een brief van het Rijksvastgoedbedrijf "beoordeling zienswijze".
" RVB: "..... ben ik van mening dat met de gekozen verkoopwijze, de historische- en monumentale waarde volledig zijn gewaarborgd."
Op 24 augustus 2018 ontvangt Stichting WO2 Sporen een brief van het Ministerie van Defensie "Rijksmonument commandobunker Seyss-Inquart".
Op 11 september 2018 was de Minister van OCW, Ingrid van Engelshoven, in de Tweede Kamer voor een plenair debat over bescherming en behoud van erfgoed. Meerdere partijen en Tweede Kamerleden zoals Vera Bergkamp (D66), Antoinette Laan-Geselschap (VVD), Carla Dik-Faber (ChristenUnie), Sandra Beckerman (SP) en Roelof Bisschop (SGP) hebben het thema "Seyss-Inquart bunker" aangehaald. De Kamerleden geven aan dat er een passende bestemming moet komen die recht doet aan dit erfgoed en niet dat men op deze beladen plek vrolijk moet gaan borrelen en tafelen (bekijk hier de beelden). Het Tweede Kamerlid Sandra Beckerman (SP) en medeondertekenaars Lenny Geluk-Poortvliet (CDA), Carla Dik-Faber (CU), Corinne Ellemeet (GL) Henk Nijboer (PVDA) en Vera Bergkamp (D66) dienen de volgende motie in:
" De Kamer, gehoord de beraadslaging, overwegende dat erfgoed en archeologie uit de Tweede Wereldoorlog belangrijk zijn voor ons collectieve bewustzijn van deze periode; constaterende dat erfgoed uit de Tweede Wereldoorlog onder druk komt te staan zoals gebeurde bij de Muur van Mussert en nu bij de bunker van Seyss-Inquart; verzoekt de regering, met een samenhangende visie en actieplan te komen voor het beheer, behoud, onderzoeken en aan een breed publiek tonen van erfgoed en archeologie uit de Tweede Wereldoorlog, en gaat over tot de orde van de dag."
Op 13 september 2018 is deze motie 32820-267 (met een directe verwijzing naar de bunker van Seyss-Inquart) met 130 stemmen (iedereen behalve de PVV) aangenomen (bekijk hier de beelden).
Op 4 oktober 2018; Het Rijksvastgoedbedrijf, vertegenwoordigd door Sectie-Hoofd verkoop, vermeldt schriftelijk namens de Staatssecretaris Raymond Knops (BZK - CDA) dat het Rijksvastgoedbedrijf (RVB), de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en de gemeente Wassenaar vroegtijdig in contact zijn getreden over de verkoop en dat Motie 32820-267 er niet toe strekt om het verkoopproces stil te leggen. (kenmerk 1020224618, zaaknummer 105008398) Op 29 januari 2019 wordt dit besluit namens de Staatssecretaris nogmaals bevestigd door projectmanager Rijksvastgoedbedrijf (RVB).
Op 11 oktober 2018 gaat er een intern rapport (nota) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) (Directeur-Generaal Cultuur en Media - DGCM) naar het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. " motie Beckerman c.s. aangenomen over een samenhangende visie op het erfgoed van de Tweede Wereldoorlog - Deze motie is mede stand gekomen op aandringen van de Stichting WO2 Sporen die zich ook hard maakt voor de bescherming van de commandobunker van Seyss-Inquart (gemeente Wassenaar) en zich ook keert tegen verkoop door de Staat."
Op 29 november 2018 staat er een artikel in de krant over de mogelijkheid van een crematorium of een uitvaartcentrum in de Seyss-Inquartbunker. De gemeente Den Haag heeft op 28 mei 2018 een brief geschreven aan de gemeente Wassenaar met een lijst van mogelijkheden en onmogelijkheden.
Op 25 maart 2019 stuurt de Netherlands Commission Unesco een brief naar de gemeente Wassenaar "De Unesco Commissie heeft in de afgelopen jaren het probleem van dit type ‘betwiste erfgoed’ bestudeerd en besproken met overheden die de verantwoordelijkheid hebben voor dergelijk erfgoed.
Op 25 maart 2019 tekenen een veertigtal organisaties, historici en oud politici een gezamenlijke oproep aan het kabinet om de verkoop te staken. " Kabinet, staak de verkoop van het Rijksmonument “Commandobunker Seyss-Inquart”. Respecteer de verkenning van herinneringserfgoed en zorg dat de resultaten van de samenhangende visie en actieplan, Motie 32820-267, gedragen wordt door een wetenschappelijke visie met voldoende maatschappelijk draagvlak."
De initiator van de oproep is Stichting WO2 Sporen. Het zijn onderandere de directeuren van de Nationale monumenten kamp Westerbork, kamp Amersfoort en Kamp Vught, het NIOD, het CIDI, Jo Ritzen, Maria van der Hoeven, Job Cohen, Maarten van Rossem, Herman Pleij en Karel Loeff van erfgoedvereniging Heemschut die de oproep medeondertekenen.
Op de volgende dag, 26 maart 2019, komt ook de Raad voor Cultuur met een sector advies Toekomst Cultuurbeleid "Monumenten en Archeologie". In het advies staat o.a. het volgende: "In zijn advies uit 2015 aan de Tweede Kamer over de afstoting van 29 Rijksmonumenten en de overdracht aan de Nationale Monumentenorganisatie bepleitte de raad een inhoudelijke en integrale visie op te stellen, en beleid te ontwikkelen over vervreemding van monumenten in Rijksbezit op de lange termijn. De raad was toen, en nog steeds, kritisch op het Rijk over de verkoop van zijn eigen monumenten. Wat de raad vooral mist, is een visie van het Rijk. Heldere criteria en randvoorwaarden over wat het Rijk wel – en vooral niet – wil verkopen, ontbreken. Afgelopen jaren zorgde verkoop regelmatig tot ophef en veel daarvan is terug te leiden naar een gebrek aan visie. Dit speelde ook een rol in de aangenomen motie van de Tweede Kamer van 13 september 2018, waarin de regering werd verzocht ‘met een samenhangende visie en actieplan te komen voor het beheer, behoud, onderzoek en aan een breed publiek tonen van erfgoed en archeologie uit de Tweede Wereldoorlog’. Hier speelde de voorgenomen verkoop door het Rijk van de bunker van Seyss-Inquart in Wassenaar een rol. Aanbevelingen: De raad adviseert dat het Rijk een visie op zijn eigen monumentenbezit ontwikkelt en bij vervreemding vooraf meer randvoorwaarden en kwaliteitseisen stelt. Ook geeft de raad de overweging mee monumentenorganisaties te betrekken bij de afstoting van incourant monumentaal vastgoed."
Op 26 en 28 maart 2019, in reactie op de gezamenlijke oproep aan het kabinet en het sector advies van de Raad voor Cultuur volgen meerdere Tweede Kamervragen van Tweede Kamerlid Thierry Aartsen (VVD) / Jan Middendorp ( VVD) en Lenny Geluk-Poortvliet (CDA) / Chris van Dam (CDA) aan minister Ingrid van Engelshoven (D66) en staatssecretaris Raymond Knops (CDA). Het belangrijkste in de beantwoording is dat de monumentale waarden zowel in de verkoopvoorbereiding, de uitvoering en de handhaving zorgvuldig geborgd zullen worden. Het verkoopproces wordt gecontinueerd, maar er worden tot uiterlijk 1 oktober 2019 geen onomkeerbare stappen gezet.
Op 15 april 2019 gaat er een intern rapport (nota) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) (Directeur-Generaal Cultuur en Media - DGCM) naar het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. " De Stichting (WO2 Sporen) laat het er evenwel niet bij zitten en heeft een pamflet opgesteld dat is ondertekend door 'burgers, prominenten, wetenschappers, herinneringscentra, belangenorganisaties en verenigingen'. Zij doen een gezamenlijke oproep aan het kabinet: 'Kabinet, staak de verkoop van het Rijksmonument "Commandobunker Seyss-Inquart". Respecteer de verkenning van herinneringserfgoed en zorg dat de resultaten van de samenhangende visie en actieplan. Motie 32820-267, gedragen wordt door een wetenschappelijke visie met voldoende maatschappelijk draagvlak' {zie bijgevoegd persbericht). De thans voorliggende Kamervragen zijn hierop weer een voorspelbaar vervolg. Daarnaast is de Stichting (WO2 Sporen) erg actief met opeenvolgende Wob-verzoeken bij Rijk en gemeenten."
In mei 2019 begint Burgy in opdracht van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) met de instandhoudingsonderhoud van de Seyss-Inquartbunker. Dit is naar aanleiding van Tweede Kamervragen van Tweede Kamerlid Antoinette Laan-Geselschap (VVD) en een handhavingsverzoek m.b.t. het onderhoud van Stichting WO2 Sporen aan de gemeente Wassenaar (d.d. 29 juni 2018). De instandhoudingswerkzaamheden duren i.p.v. 3 maanden bijna 14 maanden en zijn geen renovatiewerkzaamheden. Diverse schades behoren niet tot de instandhoudingswerkzaamheden en de graffiti worden niet verwijderd, want de ze zijn volgens het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) en onderdeel van de gebruiksgeschiedenis. Tweede Kamerlid Sandra Beckerman (SP) en Peter Kwint (SP) stellen vragen aan Minister Ingrid van Engelshoven (OCW - D66).
Op 2 mei 2019 gaat er een intern rapport (nota) van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) naar de staatssecretaris Raymond Knops (BiZa - CDA). " De heer Klomp van Stichting WO2 Sporen zoekt geregeld de media om aandacht te krijgen voor zijn standpunt ten aanzien van de bunker. Naast de media heeft hij nauwe banden met de politiek waar hij eveneens draagkracht zoekt. Een voorbeeld hiervan is de brief die de Stichting WO2 Sporen op 25 maart jl. naar het kabinet heeft gestuurd met daarin de oproep om de verkoop van het Rijksmonument te staken. De brief is ondertekend door oud-ministers en (bekende) historici. Het afgelopen jaar heeft de heer Klomp diverse Wob-verzoeken ingediend bij zowel het Rijksvastgoedbedrijf als bij de gemeente Wassenaar en de gemeente Den Haag."
Op 22 oktober 2019 staat er een artikel in de Telegraaf over de "opknapbeurt" van de Seyss-Inquart. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) schrijft diezelfde dag over het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) "Het Rijksvastgoedbedrijf verklaart nu wel dat hij sowieso in de verkoop gaat. Dat komt wat ongelukkig over op dit moment, maar als zodanig is dat ook geen onomkeerbare stap." Het lijkt er op dat het Rijksvastgoedbedrijf d.m.v. de verkoop de kosten voor de instandhouding wil terugverdienen. (In het antwoord naar de pers zet het RVB een hele andere pet op "Het Rijksvastgoedbedrijf zal de komende tijd de toekomstmogelijkheden van de bunker verkennen. Besluiten over verkoop zullen nog niet worden genomen, noch andere definitieve besluiten over de toekomst van het object.")
Op 5 november 2019 komt Minister Ingrid van Engelshoven met haar brief over de kabinetsvisie Erfgoed uit de Tweede Wereldoorlog voortkomende uit de Tweede Kamermotie van september 2018.
Hierin staat o.a.: " Volgens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) gaat het niet altijd alleen om bescherming van het monument zelf, maar vooral «om een respectvolle omgang en betekenisgeving». Dit werd zichtbaar bij twee monumenten waarover in de samenleving beroering ontstond: de bunker van voormalig rijkscommissaris Seyss-Inquart bij Wassenaar en de Muur van Mussert bij Lunteren, waar de NSB haar massabijeenkomsten hield. Het zijn betekenisvolle plekken in de Nederlandse geschiedenis die een goede bescherming verdienen. In lijn met mijn visie dat zoveel mogelijk verhalen over de Tweede Wereldoorlog verteld moeten worden, vind ik het belangrijk dat er ook aandacht is voor verhalen over Nederlandse collaboratie, waarvan de Muur van Mussert getuigt. Mijn maatregelen zijn erop gericht dit erfgoed in de toekomst beter te beschermen:
• In overleg met de Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heb de Rijksbouwmeester gevraagd om een leidraad op te stellen voor de omgang met rijksmonumenten die het Rijksvastgoedbedrijf beheert en wil afstoten. Deze leidraad kan mogelijke ongerustheid wegnemen en helpen bij het vinden van een passende toekomstige bestemming van het gebouw. De leidraad is voorjaar 2020 gereed.
• Specifiek voor de bunker van Seyss-Inquart geldt dat tot deze leidraad gereed is, geen onomkeerbare stappen worden gezet.
Op 15 oktober 2019 heeft Minister Ingrid van Engelshoven (D66), minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap de opdracht geven aan de Rijksbouwmeester voor het schrijven van een Leidraad "Afstoot Monumenten" (uit het Wob verzoek 16-11-2020 RCE WOB20200908) blijkt dat staatssecretaris Raymond Knops (CDA) van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) niet medeopdrachtgever wil zijn van deze Leidraad want hij wil de politieke verantwoordelijkheid bij de minister van OCW houden.)
In de Opdracht, geschreven door Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) i.s.m. de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en het Rijksvastgoedbedrijf (RVB), staat het volgende:
De recente verwikkelingen rond de bunker van Seyss-Inquart komen bijvoorbeeld voort uit de vrees dat de functie niet zal stroken met het verleden van deze plek. Het voorbeeld waar steeds op wordt teruggevallen is de Escape Room Anne Frank in een bunker in Valkenswaard (die overigens niet door het RVB is vervreemd). Dergelijk gebruik is omstreden. Het verduidelijken van het afstootproces aan de hand van een leidraad kan mogelijke ongerustheid wegnemen. Uiteraard vormt dit geen absolute garantie voor de wijze van gebruik op langere termijn. De kans op onwenselijk gebruik van de monumenten kunnen we wel verkleinen (Stichting WO2 Sporen is daarom van mening dat openbare verkoop met voor selectie geen optie is want onwenselijk gebruik moet je op voorhand uitsluiten. Zo niet, dan ook geen verkoop.)
Op 7 april 2020 schrijft een ambtenaar van het Rijksvastgoedbedrijf aan een collega van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) over de Leidraad Afstoot Monumenten "De verkoop van de bunker staat nu even stil, maar gaat door als de beloofde leidraad er is, die niet van toepassing is op de bunker." (Als de leidraad niet van toepassing zou zijn waarom schrijft Minister Ingrid van Engelshoven met haar brief over de kabinetsvisie Erfgoed uit de Tweede Wereldoorlog "Specifiek voor de bunker van Seyss-Inquart geldt dat tot deze leidraad gereed is, geen onomkeerbare stappen worden gezet." ?)
Op 28 april 2020 komt de Rijksbouwmeester Floris Alkemade met de Leidraad "Afstoot Monumenten" . In deze Leidraad staat o.a. het volgende vermeld: De intentie van het beleid is om te zorgen dat de monumenten met een erfgoedfunctie een geschikte nieuwe eigenaar vinden. Wet- en regelgeving maakt het niet mogelijk om aanvullende eisen te stellen aan een mogelijke nieuwe eigenaar.
Uit het Wob verzoek (16-11-2020 RCE WOB20200908) blijkt dat betrokken ambtenaren van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) het volgende intern schrijven:
"Ook de tekst ben ik het helaas niet mee eens. Mensen worden op het verkeerde been gezet. RCE heeft de behoefte ..Brrrr"
EN
"Voor de bunker is dit dus de categorie blij maken met een dooie mus…"
Op 23 juli 2020 is er e-mail contact tussen ambtenaren van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) De renovatie (instandhouding) werkzaamheden zijn klaar en men wil een persmonument organiseren bij de Seyss-Inquartbunker met Minister Ingrid van Engelshoven (OCW - D66) en Staatssecretaris Raymond Knops (BZK - CDA)., Statenleden van de provincie Zuid-Holland en een wethouder uit Den Haag.
Ze schrijven: " Minister van OCW heeft door RVB een leidraad afstoot Rijksmonumenten laten maken en Staatssecretaris BZK heeft beloofd die te omarmen en toe te passen. Dat is ook naar de kamer gecommuniceerd. Bedoeling is uit te stralen dat ze beiden het beste voorhebben met dergelijk af te stoten Rijksmonumenten en er door de leidraad op te stellen ook actief toepassing aan willen geven." (op 7 april 2020 was al bekend dat de Leidraad niet van toepassing was op de Seyss-Inquartbunker. De ambtenaren hebben hier een zeer bedenkelijke rol, vandaar die dooie mus)
In november 2020 ontvangt de Minister-president Mark Rutte een schrijven waarbij iemand bezwaar maakt dat Rijksmonumenten worden vernoemd naar Oorlogsmisdadigers. In reactie hierop veranderd de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) in het Rijksmonumentenregister de volgende namen.
De Muur van Mussert is gewijzigd in Verenigingsgebouw, Nationaal Tehuis van de NSB en de Seyss-Inquartbunker is gewijzigd in Commandopost Clingendael. Ook deze laatste naam wijzigd men weer in het Rijksmonumentenregister naar "Schuilplaats" , Van Brienenlaan 40, 2244 BP te Wassenaar.
Op 19 november 2020 is er op de ARD radio een uitzending over de bunker. Ook de Duitse pers verbaast zich over de toekomstige bestemmingplannen en de openbare verkoop van de bunker "Vom Bunker zum Wellness-Ort? - Niederlande streiten um Nazi-Hinterlassenschaft"
En ook de Radio Een Vandaag uitzending op 23 november 2020 geeft aandacht aan de mogelijk functies van o.a. Wellness en Horeca zoals die staan beschreven in de Concept Nota van Uitgangspunten, versie september 2020.
Op 23 november 2020 volgt een Wetgevingsoverleg van de Tweede Kamercommissie Cultuur met minister Ingrid van Engelshoven (OCW - D66). Tweede Kamerlid Peter Kwint (SP) wilt garanties van de minister dat de bunker een passende functie krijgt die recht doet aan het verleden. De minister geeft aan dat de bunker een belangrijke getuige is van het Nationaalsocialisme en ook als Rijksmonument daarmee is beschermd. (zie hier de beelden)
De Minister Ingrid van Engelshoven (OCW - D66) zegt tijdens dit wetgevingsoverleg over het afstoten van dit Rijksmonument; “ Ja er geldt een Nota van Uitgangspunten volgens de Leidraad "Afstoot Monumenten" waarop een participatietraject is afgesproken. Dus volgens mij is dit met alle waarborgen omkleed. “ ( Hier informeert de minister de Tweede Kamer onjuist - zie email 7 april 2020 ) . Dit zal gebeuren d.m.v. een Nota van Uitgangspunten waarbij de belanghebbende d.m.v. een participatietraject kunnen participeren. Op basis van de Nota van Uitgangspunten zal een voorselectie van kandidaten plaatsvinden. Tweede Kamerlid Peter Kwint (SP) benadrukt nogmaals de feiten uit de Wob-verzoeken en opmerkingen van betrokken ambtenaren. Ook de Nota van Uitgangspunten en de hierin opgenomen ambities voor herontwikkeling zoals theater, een bescheiden café of hoogwaardig restaurant zijn zorgelijk. Ook de mogelijkheid tot bewoning zijn strijdig met de wens om het complex toegankelijk te houden voor de toekomst. Tweede Kamerlid Sandra Beckerman (SP) en Peter Kwint (SP) dienen de volgende motie in:
"De Kamer, gehoord de beraadslaging, overwegende dat uniek (dader)erfgoed en archeologie uit de Tweede Wereldoorlog belangrijk zijn voor ons collectieve geheugen; constaterende dat het Rijksvastgoedbedrijf de unieke Seyss-Inquartbunker wil verkopen; voorts constaterende dat de RCE stelt dat het mogelijk is dat dit vastgoed in de toekomst gebruikt gaat worden voor functies die minder passend zijn;
verzoekt de regering, opnieuw een pas op de plaats te maken met de verkoop en linksom of rechtsom te garanderen dat de Seyss-Inquartbunker blijvend een functie krijgt die bijdraagt aan het verdiepen, vergroten en verankeren van de kennis van deze zwarte bladzijde van onze geschiedenis, en gaat over tot de orde van de dag." ( stemming op 8 december 2020)
Op 3 december 2020 stuurt Erfgoedvereniging Heemschut een openbrief aan de leden van de Vaste Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken.
" Ons pleidooi is om voor beeldbepalende monumenten die belangrijk zijn voor Nederland een uitzondering op het vigerende verkoopproces te maken. Monumenten zoals de bunker van Seyss-Inquart, landgoed Paleis Soestdijk en Veenhuizen zouden niet vervreemd moeten worden door het Rijk met het doel om daar de hoogste financiële opbrengst voor te krijgen, maar met het oog op de hoogste maatschappelijke opbrengst. Dit kan door directe gunning aan maatschappelijke erfgoed organisaties (zoals met het pakket van 29 Rijksmonumenten aan de Nationale Monumentenorganisatie (NMo) het geval was) of door bij een uiteindelijk bod de maatschappelijke opbrengst en kwaliteit mee te wegen. We hebben Vaste Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken gevraagd dit te agenderen. "
Op 3 december 2020 besteed Een Vandaag in haar uitzending aandacht aan de zorgen die leven bij de monumentenorganisaties over de verkoop door het Rijksvastgoedbedrijf van Rijksmonumenten in Rijksbezit. Stichting WO2 Sporen, Erfgoedvereniging Heemschut en de Nationale Monumentenorganisatie vertellen hier visie en zorgen, (Met een Hollandse koopmansgeest verkopen we onze Rijksmonumenten zoals Paleis Soestdijk en uiteindelijk is alleen het bestemmingplan van toepassing.)
Op 8 december 2020 volgt de stemming in de plenaire zaal van de Tweede Kamer over de motie van de Tweede Kamerleden Sandra Beckerman (SP) en Peter Kwint (SP). De Stichting WO2 Sporen is in de ochtend van 8 december 2020 gebeld door één van de Tweede Kamerleden van de coalitiepartijen met de uitleg waarom men tegen zal stemmen. Het is een politiek besluit omdat men wil voorkomen dat de Minister en de Staatssecretaris "kleurscheuren" zullen oplopen. De motie is verworpen met 77 tegen (de volledig coalitie, plus FvD - die is afwezig) en 72 voor (de volledige oppositie).
Op 15 november 2021 doet Stichting WO2 Sporen een oproep aan de formerende partijen, de informateurs en de demissionair Minister Ingrid van Engelshoven (OCW - D66) en demissionair Staatssecretaris Raymond Knops (BZK - CDA) voor het behoud van cultureel erfgoed monumenten in Rijksbezit.
Op 10 december 2021 is de wettelijke wijziging van de Regeling beheer onroerende zaken Rijk 2017 in verband met de aanpassing van de reallocatieprocedure in werking getreden. Een dramatische vastgoeddeal, Noordeinde 64 in Den Haag, tussen het RVB, de gemeente Den Haag en een particulier/ondernemer heeft vergaande gevolgen voor de Seyss-Inquart bunker en een eventuele overdracht aan de NMo. ( Het is zeer bedenkelijk dat de toen demissionair staatssecretaris Raymond Knops (BZK - CDA) geen uitzondering heeft opgenomen voor bijvoorbeeld bijzonder dader-erfgoed. Door het eigen handelen staat het RVB nu met de rug tegen de muur)
Op 10 januari 2022 komt het Advies van de landsadvocaat over het arrest van de Hoge Raad in de zaak Didam (Didam-arrest).
" mag de overheid een perceel grond exclusief aan één partij te koop aanbieden of moet het alle gegadigden een kans bieden om het perceel te kopen? " ( De overdracht van de Seyss-Inquartbunker naar de Nationale Monumentenorganisatie is nu Politiek besluit)
Op 8 juli 2022 stuurt Stichting WO2 Sporen een brief aan Minister Robbert Dijkgraaf van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van Nederland . "Stichting WO2 Sporen pleit dan ook om onderzoek te doen om de bunker als multicultureel centrum voor de democratie in te richten, waarin beeldend de gebeurtenissen in Den Haag uit de periode ’40- ’45 worden getoond, en daarnaast ook zijn functie in de periode van de Koude Oorlog zichtbaar wordt gemaakt."
Op 20 februari 2023 is er in de gemeente Wassenaar een Commissievergadering Fysieke Leefomgeving (agendapunt 9) over het Concept “Nota van Uitgangspunten Commandopost Clingendael”, versie januari 2023. Ondanks het advies van de Raad voor Cultuur is geen enkele monumentenorganisaties of belanghebbende betrokken bij het Concept van de Nota van Uitgangspunten en belanghebbende worden ook niet geïnformeerd over deze Commissievergadering. In het Plan van Aanpak Communicatie & Participatie (PvA versie 16 januari 2023) van het Rijksvastgoedbedrijf en het communicatiebureau "De Wijde Blik" blijkt dat belanghebbende o.a. het CIDI zijn "verdwenen" en dat de toezegging van minister Ingrid van Engelshoven (OCW - D66) dat belanghebbenden d.m.v. een participatietraject kunnen participeren zijn gewijzigd naar het niveau van informeren en Mee-weten.
"Qua participatieniveaus sluiten we aan bij het Wassenaarse Participatiekompas: het niveau is voornamelijk Mee-weten. Bij duidelijke omissies kan de NvU op onderdelen nog worden aangevuld of aangescherpt, maar het gaat dus meer om een toets bij de belanghebbenden dan om een inventarisatie. Er is kortom weinig speelruimte en we zijn daar vooraf duidelijk over, door bijvoorbeeld te spreken van een informatieavond i.p.v. participatiebijeenkomst."
Binnen de gemeente Wassenaar zijn er vier niveaus van "participatie"
1. Mee-weten, informatief
2. Mee-denken, participatie
3. Mee-praten, participatie
4. Mee-beslissen, participatie
In het Plan van Aanpak beschrijft men ook dat voor de inbreng van de Nota van Uitgangspunten men moet denken aan correctie van onjuistheden of aanvulling wanneer essentiële zaken ontbreken. Terwijl de Nota van Uitgangspunten en de ambities voor herontwikkeling nu spreken over planologisch niet wenselijke functies zoals horeca (o.a. dancing. discotheek, nachtclub, café, proeflokaal, bierhuis). Deze functies worden tot verbazing van belanghebbende niet uitgesloten en "Mocht een initiatiefnemer een van de volgende functies voorstellen, dan dient altijd opnieuw te worden getoetst of de functie daar gerealiseerd kan worden." Maar ook een mix van functies van theater o.i.d., café-restaurant verwant aan het gebruik of Bed & Breakfast, Bioscoop, Zwembad en Casino is mogelijk. Volgens Stichting WO2 Sporen staat het volledig haaks tegen " Een harde voorwaarde is dat recht wordt gedaan aan de cultuurhistorische waarden van het complex. " (Vanuit de participatie zal men geen wijzigingen aanbrengen in de Nota van Uitgangspunten, alleen correctie van onjuistheden of aanvulling wanneer essentiële zaken ontbreken zal men verwerken. Het Participatierapport zal men meegegeven aan de toekomstige initiatiefnemer maar geeft geen enkele juridische verplichtingen.)
Stichting WO2 Sporen maakt op 20 februari 2023 gebruik van de 5 minuten spreektijd (start 23:44 minuut).
Op 7 maart 2023 is er in de gemeente Wassenaar een Raadsvergadering voor het volgende besluit :
1. De ontwerp Nota van Uitgangspunten Commandopost Clingendael vaststellen.
2. Akkoord gaan met de wijze van participatie conform het plan van aanpak Communicatie & Participatie.
3. De ontwerp Nota van Uitgangspunten Commandopost Clingendael vrijgeven voor participatie
Uit de stukken blijkt dat er een nieuw Plan van Aanpak Communicatie & Participatie (PvA versie 23 februari 2023) is gemaakt. Het participatie niveau is gewijzigd, t.a.v. de PvA versie 16 januari 2023, van Mee-weten naar Mee-denken.
"Het participatieniveau volgens de Wassenaarse Participatieverordening is Mee-denken. Dit betekent dat de gemeente meningen, ervaringen en ideeën inventariseert, maar uiteindelijk neemt het bestuur het besluit. Dit besluit kan afwijken van wat gesprekspartners hebben ingebracht. Een afwijkend besluit wordt altijd beargumenteerd en gecommuniceerd. "
Voor het inspreken bij de Raadsvergadering zijn de volgende drie partijen;
1. De Historische Vereniging Oud Wassenaer (start 29:40 minuut)
2. Het Cuypersgenootschap (die ook spreekt namens erfgoedvereniging Heemschut) (start 32:30 minuut)
3. Stichting WO2 Sporen (start 35:46 minuut)
Na het inspreken is de Raadsvergadering gelijk geschorst. Er was reeds een concept Amendement en deze is als volgt gewijzigd door de volgende raadsleden, Ben Paulides (DLW) Matthijs Stekelenburg (VVD) Hubert Schokker (CDA) Rogier Krabbendam (D66) Henri van Smirren (PvdA).
b e s l u i t:
1. De ontwerp Nota van Uitgangspunten Commandopost Clingendael gewijzigd vast te stellen, met dien verstande dat de in paragraaf 3.4 genoemde planologisch onwenselijke functies worden uitgesloten bij een eventuele wijziging van de Omgevingsvergunning.
2. De wijze van participatie conform het Plan van Aanpak Communicatie & Participatie (versie 23 februari 2023 – De Wijde Blik) te doen uitvoeren, met dien verstande dat: * organisaties, zoals de Historische Vereniging Oud Wassenaer, het Cuypersgenootschap, het Centraal Joods Overleg, het Centrum Informatie en Documentatie Israël, de Stichting Joods Erfgoed Den Haag en de Erfgoedvereniging Heemschut, worden aangemerkt als belanghebbenden , voor zover deze organisaties hiervoor als zodanig in aanmerking willen komen; * in het Plan van aanpak Communicatie & Participatie expliciet wordt opgenomen dat conform de Inspraakverordening gemeente Wassenaar een zienswijzenota wordt vastgesteld waarin gemotiveerd wordt op welke wijze is omgegaan met ingebrachte reacties.
3. De concept Nota van Uitgangspunten Commandopost Clingendael met in acht name van de Inspraakverordening gemeente Wassenaar vrij te geven voor participatie.
In de toelichting staat:
Op pagina 41 van de Nota van Uitgangspunten Commandopost Clingendael lezen wij dat de commandobunker zou kunnen worden bestemd voor o.a. een post- en koeriersdienst, een goederenweg-vervoerbedrijf, een verhuurbedrijf voor transportmiddelen, een bioscoop, een evenementenhal, een zwembad of een casino e.d., mits deze bestemmingen geen verkeers-aantrekkende werking hebben op het personenvervoer. Pagina 2 van 2 Afgezien van het feit dat deze bestemmingen sowieso een verkeers-aantrekkende werking hebben, past dit soort bestemmingen niet bij het cultuurhistorische karakter van dit bunkercomplex, dat uniek is in zijn soort en omvang. Dat geldt ook de in de Nota genoemde ‘planologisch niet-wenselijke functies’. Deze functies zouden wat ons betreft moeten worden uitgesloten. De landgoederenzone en de Atlantikwall vormen twee van de zeven erfgoedlijnen van de provincie Zuid-Holland, zoals vastgelegd in de Omgevingsvisie Zuid-Holland. Dit zijn bijzondere, waardevolle of kwetsbare gebieden, waar de instandhouding en mogelijk verdere ontwikkeling van de cultuurhistorische waarden die ze vertegenwoordigen, voorrang heeft boven alle andere ontwikkelingen. Alle mooie woorden in de nota over de meerwaarde voor de landgoederenzone en de Atlantikwall, worden echter teniet gedaan door de genoemde mogelijke bestemmingen. Die bestemmingen zijn duidelijk in strijd met de architectuurhistorische, bouwhistorische, gebruikshistorische, landschappelijke en ensemblewaarden die worden genoemd in de nota. Zoals de Rijksbouwmeester schrijft in de ‘Leidraad Afstoot Monumenten’, maakt de wet- en regelgeving het niet mogelijk om aanvullende eisen te stellen aan een nieuwe eigenaar. Kortom, als het complex wordt verkocht heeft het Rijksvastgoedbedrijf zijn werk gedaan. Na de verkoop is de regie uit handen gegeven en heeft de gemeente weinig mogelijkheden om het cultuurhistorische karakter van het erfgoed te waarborgen. Een overheid die zijn dadererfgoed verkoopt achten wij onverstandig. Het heeft onze voorkeur dat het Rijksvastgoedbedrijf dit monument overdraagt aan de Nationale Monumentenorganisatie. Wij zijn van mening dat de commandopost zou moeten worden bestemd tot herinneringscentrum over de rol van het complex in de Tweede Wereldoorlog en tijdens de Koude Oorlog. Uit onderzoek is immers gebleken dat de kennis bij jongeren over de Tweede Wereldoorlog tanende is en dat het antisemitisme toeneemt. Wij onderstrepen dat met de start van het participatietraject tegelijkertijd ook de Inspraakverordening van toepassing is. Hierdoor worden allen belanghebbenden in de gelegenheid gesteld een reactie te geven op de nu voorliggende concept Nota van Uitgangspunten.
Voor het Amendement stemmen de VVD, CDA, D66, GroenLinks, Democratische Liberalen Wassenaar en de PvdA. Tegen het Amendement zijn Hart voor Wassenaar en Lokaal Wassenaar. Deze partijen geven de voorkeur om de mogelijk- en onmogelijkheden in het bestemmingsplan te regelen.
Op 7 maart 2023 is de Seyss-Inquart bunker en de gemeenteraadsvergadering in Wassenaar op het NOS-journaal "Al tien jaar is er onenigheid over wat er met het gebouw moet gebeuren". Gerbrand Nijman, fractievoorzitter van de VVD: "We willen er geen McDonald's in hebben, geen pizzeria. Maar we willen met name een educatiecentrum waar mensen kunnen leren over de Tweede Wereldoorlog maar ook de Koude Oorlog".
Op 8 maart 2023 heeft NOS-radio een uitzending over de Seyss-Inquartbunker en het raadsbesluit van de gemeente Wassenaar.
Op 9 maart 2023 heeft Radio-West een uitzending over de Seyss-Inquartbunker en het raadsbesluit van de gemeente Wassenaar.
Op 21 maart 2023 begint de participatie. Door het Amendement van 7 maart 2023 en het gewijzigde gemeenteraadsbesluit van Wassenaar is het niveau van informatief en Mee-weten gewijzigd in het laagst mogelijke particiaptie niveau van Mee-denken. Het Plan van Aanpak Communicatie & Participatie (PvA versie 23 februari 2023) pagina 2 "voorbespreking" is gewijzigd door het Rijksvastgoedbedrijf en het communicatiebureau "De Wijde Blik".
( Op 10 maart 2023 ontvangen diverse belanghebbenden en bewonersorganisaties hebben een uitnodiging om 21 maart 2023 aanwezig te zijn voor een participatiegesprek, helaas zijn diverse partijen verhinderd. )
De voorbespreking is uiteindelijk één "participatie" gesprek met twee groepen;
1. culturele / erfgoedorganisaties. ( Stichting WO2 Sporen, Centrum Informatie en Documentatie Israël,de Stichting Joods Erfgoed Den Haag, e Historische Vereniging Oud Wassenaer)
2. wijkorganisaties en tijdelijke gebruikers. ( VvE Julia’s Park, St. Wijkbelangen Uilennes, St. Atlantikwall Museum Den Haag, Bootcamp team )
Bij deze gesprekken zijn ook aanwezig het Rijksvastgoedbedrijf, het communicatiebureau "De Wijde Blik" en de gemeente Wassenaar.
1) Stichting WO2 Sporen heeft onder verwijzing van het Leidraad Afstoot Monumenten stappenplan 11 B het volgende aangegeven. Door het Amendement lopen de belangen van het Rijk (financieel) en gemeente (maatschappelijk - cultureel) sterk uiteen zodat de Rijksbouwmeester het RVB moet vertegenwoordigen. (Het RVB gaat hier niet in mee.)
2) Alle aanwezige culturele / erfgoedorganisaties willen een overdracht aan de Nationale Monumentenorganisatie.
3) De erfgoedwet (en de Rijksmonumenten status) beschermt uitsluitend het "roerende- en onroerende zaken" maar geeft geen enkele garantie voor "passend" gebruik . (In de Opdracht, Leidraad Afstoot Monumenten is het ook opgenomen, Het verduidelijken van het afstootproces aan de hand van een leidraad kan mogelijke ongerustheid wegnemen. Uiteraard vormt dit geen absolute garantie voor de wijze van gebruik op langere termijn. De kans op onwenselijk gebruik van de monumenten kunnen we wel verkleinen.)
4) Het RVB stelt voor de Seyss-Inquartbunker, dat er andere functies nodig zijn die geld opleveren. Alle aanwezige culturele / erfgoedorganisaties nemen afstand van deze commerciële gedachte.
Op 24 maart 2023 begint de terinzagelegging van het ontwerp (Concept) Nota van Uitgangspunten. Tot 4 mei 2023 kunnen belanghebbenden zienswijzen inbrengen over het ontwerp (Concept) Nota van Uitgangspunten van de Seyss-Inquartbunker. Deze mogelijkheid tot zienswijze is tot standgekomen door het Amendement van 7 maart 2023 en het gewijzigde gemeenteraadsbesluit van Wassenaar.
Op 11 april 2023 was de inloopavond. De belanghebbenden die verhinderd waren en omwonende moesten zich inschrijven voor één van de drie sessies. Bij deze bijeenkomst is alleen de visie volgens het Concept van de Nota van Uitgangspunten volgens het RVB gecommuniceerd. Op geen enkele wijze worden de bezoekers geïnformeerd over het "Amendement en besluit" van de gemeenteraad van Wassenaar. De belangenorganisaties die op 21 maart 2023 aanwezig waren bij het gesprek krijgen geen uitnodigingsbrief voor deze inloopavond. Dit is strijdig met het Plan van Aanpak Communicatie & Participatie (PvA versie 23 februari 2023) " Pagina 2 Aankondiging; We vragen de belangenorganisaties de uitnodiging ook via hun kanalen bij hun achterban te verspreiden. Aanvullend vragen we de beide gemeenten een bericht te plaatsen op hun kanalen die zij hiervoor logisch vinden." (belangorganisaties konden dus niet hun achterban of andere organisaties uitnodigen.)
Op 14 april 2023 ontvangt Stichting WO2 Sporen van het communicatiebureau "De Wijde Blik" het volgende bericht:
"De gemeente Den Haag is geen bevoegd gezag m.b.t. tot de herbestemming en heeft geen standpunt hierover ingenomen en vandaar ook geen vermelding op hun website. Ze zijn wel bekend met de inhoud van de Nota van Uitgangspunten. Hierover is o.a. contact met de gebiedsregisseur DSO voor Haags Hout en de mobiliteitsadviseur Haagse Hout."
(Het college van B&W Den Haag moet goedkeuring geven aan de Nota van Uitgangspunten. Vanuit de participatie doet de gemeente Den Haag helemaal niets.)
Op 18 april 2023 ontvangen belanghebbenden een "kranten" artikel uit een lokaal wijkkrantje. Op 21 mei 2023 is er een Classic Car Show. Voor de kids een cool springkussen en de organisatie zorgt voor een aangenaam verblijf met lekker eten en drinken. Ook verschillende kraampjes met allerhande leuke en lekkere producten. Eén van de tijdelijke gebruikers van de Seyss-Inquart bunker is mede initiator van dit evenement. Het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) heeft al voor de publicatie van het bericht de stekker uit het evenement getrokken. Hoe, waarom en wanneer het RVB dit heeft gedaan is onbekend. (Kamerleden hadden op 11 september 2018 al bezwaren gemaakt over het "lekker" borrelen op deze beladen plek).
.
Op 19 april 2023 informeert Stichting WO2 Sporen De Erfgoedlijn Atlantikwall Zuid-Holland, waar burgemeester De Lange van de gemeente Wassenaar voorzitter van is. De Erfgoedlijn Atlantikwall Zuid-Holland zijn niet op de hoogte van het participatietraject en de zienswijze mogelijkheid. (10-tallen (erfgoed) organisaties zijn bij De Erfgoedlijn Atlantikwall Zuid-Holland betrokken, de Seyss-Inquart bunker is daar een onderdeel van.)
Op 27 april 2023 vraagt Stichting WO2 Sporen aan het Rijksvastgoedbedrijf het advies en afstootbesluit Volgens het “Leidraad afstoten monumenten” stappenplan:
Stap 4: Portefeuillestrategie en Portefeuillemanagement (P&P) voert een informerend gesprek met de RCE en de monumentenadviseurs RVB en Atelier Rijksbouwmeester (ARbm) over het voornemen tot afstoot en vraagt om advies. In dit stadium worden kansen, bedreigingen en gevoeligheden in kaart gebracht en expertise uitgewisseld. Taak: P&P i.s.m. monumentenadviseurs RCE, RVB en ARbm.
Stap 5: P&P neemt onder meer op basis van het advies (zie toelichting stap 4) het afstootbesluit en stuurt een afschrift daarvan aan de RCE en de rijksbouwmeester.
Ook vraagt Stichting WO2 Sporen om de “Leidraad voor brede portefeuilleafweging bij overtollig Rijksvastgoed (RVB, december 2019 versie 1.0)”. Deze staat vermeld in Stap 3: " De Leidraad Afstoot Monumenten.
Bij monumenten wordt een extra inspanning verwacht om een nieuwe bestemming te vinden binnen het Rijk. Dit draagt bij aan de zorgvuldige keuze om al dan niet af te stoten. Zie ook de Leidraad voor brede portefeuilleafweging bij overtollig Rijksvastgoed (RVB december 2019, versie 1.0) waarin onder meer de maatschappelijke waarde expliciet wordt benoemd. Taak: Portefeuillestrategie en Portefeuillemanagement Rijksvastgoedbedrijf (RVB) i.s.m. Rijksbouwmeester.
Op 30 April 2023 sluit de participatie over het Concept van de Nota van Uitgangspunten.
Op 1 mei 2023 komt de volgende mededeling van het Rijksvastgoedbedrijf. " De Leidraad Afstoot Monumenten dateert uit april 2020, de overstolligstelling door Defensie uit 2013. Van het genoemde advies en afstootbesluit uit het Stappenplan was dus nog geen sprake. "
( Op 23 november 2019 kreeg de Tweede Kamer deze toezegging: De minister Ingrid van Engelshoven (OCW - D66) zegt toe dat men bij het afstoten van dit Rijksmonument de Leidraad "Afstoot Monumenten" zal hanteren zodat het zorgvuldig gebeurt. )
( Het Rijksvastgoedbedrijf werkt dus niet met " De Leidraad Afstoot Monumenten " en dit verklaard de opmerkingen van de RCCE ambtenaren. Uit Wob-stukken blijkt dat in een email van 7 april 2020 al blijkt dat de Leidraad niet van toepassing is "De verkoop van de bunker staat nu even stil, maar gaat door als de beloofde leidraad er is, die niet van toepassing is op de bunker." )
Er is dus geen advies van de Portefeuillestrategie en Portefeuillemanagement (P&P) i.s.m. de monumentenadviseurs van het de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) en het Atelier Rijksbouwmeester (ARbm). Er is ook geen officieel afstootbesluit van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) Portefeuillestrategie en Portefeuillemanagement en er is geen afschrift verzonden naar de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en het Atelier Rijksbouwmeester (ARbm). Ook is er geen enkel bewijs dat er volgens stap 3 een extra inspanning is geweest van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) en het Atelier Rijksbouwmeester (ARbm) voor een nieuwe bestemming binnen het Rijk. ( "Bij monumenten wordt een extra inspanning verwacht om een nieuwe bestemming te vinden binnen het Rijk." ) In de inleiding van " De Leidraad Afstoot Monumenten " staat het volgende: "De Leidraad is een werkdocument waarmee in de periode april 2020 - april 2021 ervaring wordt opgedaan. Een interne evaluatie vindt plaats in mei/juni 2021." ( Deze evaluatie heeft in mei 2023 nog niet plaatsgevonden. )
De Tweede Kamer is door de Minister Ingrid van Engelshoven (OCW - D66) fout ingelicht over de " De Leidraad Afstoot Monumenten ". Hiermee is onduidelijk of ook de stemming is beïnvloed, voor de motie van de Tweede Kamerleden Sandra Beckerman (SP) en Peter Kwint (SP).
Op 4 mei 2023 is de laatste dag voor het inbrengen van de zienswijze over het ontwerp (Concept) Nota van Uitgangspunten van de Seyss-Inquart bunker. Naast erfgoedvereniging Heemschut heeft ook Stichting WO2 Sporen een zienswijze gemaakt.
Op 9 mei 2023 ontvangt Stichting WO2 Sporen van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) dat de “Leidraad voor brede portefeuilleafweging bij overtollig Rijksvastgoed (RVB, december 2019 versie 1.0)” een departementaal vertrouwelijk stuk is dat men niet kan vrijgeven. Stichting WO2 Sporen heeft hierop een Wet open overheid verzoek gedaan bij meerdere Ministeries.
(Op 30 juni 2023 volgt het besluit op het Woo-verzoek, lees hier "Leidraad voor brede portefeuilleafweging bij overtollig Rijksvastgoed”. )
Op 11 mei 2023 ontvangt Stichting WO2 Sporen van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) de mededeling dat:
De NMo is geen overheidsorgaan en valt daardoor niet onder de reallocatie. Dus alleen de Provincie en het Ministerie van OCW kunnen hiervoor (nogmaals) benaderd worden. Een eventuele overdracht aan de NMo is alleen mogelijk na een openbare verkoopprocedure. De NMo wordt geattendeerd op de aanstaande verkoopprocedure zodat zij desgewenst een visie kunnen indienen ten tijde van deze procedure.
Op 25 mei 2023 heeft de gemeenteraad van Den Haag besloten het verzoek van Stichting WO2 Sporen om solidair te zijn met het Amendement van 7 maart van de gemeenteraad van Wassenaar, in handen te stellen van het college van B&W ter afdoening. Leden van de commissie Ruimte krijgen een afschrift van het antwoord.
24 augustus 2023
In de bunker zijn schimmels geconstateerd. In 2019 heeft het RVB n.a.v. Tweede Kamer vragen en een handhavongsverzoek herstel werkzaamheden verricht. Het RVB heeft en instandhoudingsverplichting van dit Rijksmonument. Maar zeer beperkt werde de adviezen vanuit het onderhoudsrapport (onderhoud analyse) opgepakt.
In 2019 en 2020 heeft gesprekken gevoerd met het RVB om de mechanische ventilatie te herstellen, zoals het ook in het onderhoudsrapport (onderhoud analyse) was opgenomen. In de brief van december 2020 (bijlage) staat het volgende;
"Het advies voor het aanbrengen van mechanische ventilatie is niet uitgevoerd. Vochtvorming is eerder ook door ons geconstateerd maar vormt momenteel geen gevaar meer voor de instandhouding van het interieur."
"Elke ingreep voorvloeiend uit een restauratie zonder visie levert mogelijk een onnodig verlies aan authenticiteit van de materie op en is daarom ongewenst. Dit geld ook voor de vernieuwing van (klimaat) installaties"
Het resultaat van deze keuze is nu dat wand- en plafond materiaal allemaal onder de schimmel zit. Sommige zijn "total loss" en worden verwijderd. Het interieur zal gereinigd worden en zoveel mogelijk ontdaan worden van aanwezige schimmelresten. Ook hele grote landkaarten (oude Oorlog) en diverse papieren zitten vol met zwarte schimmel vlekken. Het RCE is op de hoogte en maatregelen zijn genomen, uiteraard vinden ze het jammer dat het zo ver heeft kunnen komen. Met het NIMH (Nederlands instituut voor Militaire Historie) gaan ze kijken of een overdracht van (restanten van) kaartmateriaal mogelijk/wenselijk is.
24 augustus 2023
Stichting WO2 Sporen verneemt dat er in de bunker schimmels zijn geconstateerd.
In 2019 heeft het RVB n.a.v. Tweede Kamer vragen en een handhavingsverzoek onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd aan dit Rijksmonument. Er is een instandhoudingsverplichting, maar niet alle adviezen uit het onderhoudsrapport (onderhoud analyse) zijn door het RVB uitgevoerd. In 2019 en 2020 heeft Stichting WO2 Sporen gesprekken gevoerd met het RVB om de mechanische ventilatie te herstellen, zoals het ook in het onderhoudsrapport (onderhoud analyse) was opgenomen.
In de brief van december 2020 (bijlage) staat het volgende;
"Het advies voor het aanbrengen van mechanische ventilatie is niet uitgevoerd. Vochtvorming is eerder ook door ons geconstateerd maar vormt momenteel geen gevaar meer voor de instandhouding van het interieur."
"Elke ingreep voorvloeiend uit een restauratie zonder visie levert mogelijk een onnodig verlies aan authenticiteit van de materie op en is daarom ongewenst. Dit geld ook voor de vernieuwing van (klimaat) installaties"
Het resultaat van deze keuze is dat wand- en plafond materiaal allemaal onder de schimmel zit. Sommige zijn "total loss" en worden verwijderd. Het interieur zal gereinigd worden en zoveel mogelijk ontdaan worden van aanwezige schimmelresten. Ook hele grote landkaarten (oude Oorlog) en diverse papieren zitten vol met zwarte schimmel vlekken. Het RCE is op de hoogte en maatregelen zijn genomen, uiteraard vinden ze het jammer dat het zo ver heeft kunnen komen. Met het NIMH (Nederlands instituut voor Militaire Historie) gaan ze kijken of een overdracht van (restanten van) kaartmateriaal mogelijk/wenselijk is.
Los daarvan heeft Stichting WO2 Sporen moeten constateren dat veel roerende zaken uit de bunker zijn verdwenen.
4 oktober 2023
De Tweede Kamer gedebatteerd over erfgoed. Een mooi moment om voor eens en voor altijd de Seyss-Inquart bunker uit de openbare verkoop te halen en er een museum en herinneringscentrum van te maken. Dat past uitstekend op de rand van Den Haag, stad van vrede en recht.
Stichting WO2 Sporen komt met een Open brief aan de Tweede Kamer;
"Haal die bunker nou voor eens en voor altijd uit de verkoop.”
Burgers, prominenten, Generaals b.d., oud-politici, historici, wetenschappers, herinneringscentra, belangenorganisaties en (erfgoed) verenigingen doen een oproep aan de Tweede Kamer.
De oproep is duidelijk: behandel de Seyss-Inquart bunker eindelijk als een Rijksmonument, maak er een herinneringscentrum met museum van en zorg ervoor dat het voor eens en voor altijd van de verkooplijst van het Rijksvastgoedbedrijf wordt geschrapt.
Voor de volledige tekst en ondertekenaars
De brief is door de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap ontvangen en besproken. De commissie heeft besloten dat in de brief informatie staat die gebruikt kan worden bij het commissiedebat over Erfgoed op 4 oktober 2023. De Seyss-Inquart bunker komt ook aan de orde. Klik hier voor de beelden. (zie ook de uitzending van Hart van Nederland van 5 oktober 2023)
10 oktober 2023
Het Rijksvastgoedbedrijf publiceerd het Participatierapport "Participatietraject Commandopost Clingendael Maart-april 2023 Versie 4 september 2023". Betrokken partijen en belanghebbende kregen geen concept en diezelfde dag stond het op de agenda van het college van Burgemeester & Wethouders van de gemeente Wassenaar.
Ook stuurde het Rijksvastgoedbedrijf een Memo " Memo B&W terugkoppeling interesse peiling overdracht Rijk_Prov_NMo" aan het college van Burgemeester & Wethouders van de gemeente Wassenaar.
In 2014 was ook de interesse gepeild bij het Ministerie van OCW en de Provincie Zuid-Holland. Toen bestond het gehele object uit voormalige Prinses Julianakazerne (Den Haag) en de Seyss-Inquart bunker (Wassenaar) dat overigens nog geen Rijksmonument was. Ook de Nationale Monumentenorganisatie(NMo) , opgericht door de overheid, bestond op dat moment nog niet.
Op 31 augustus 2023, ruim 5 maanden na het participatieoverleg, is het Ministerie van OCW en de Provincie Zuid-Holland schriftelijke benaderd. Binnen de overheid zijn een aantal verplichtingen bij de verkoop van "overtollig" Rijksvastgoed (Rijksmonumenten)
1) Leidraad Afstoot Monumenten;
Bij monumenten wordt een extra inspanning verwacht om een nieuwe bestemming te vinden binnen het Rijk. Dit draagt bij aan de zorgvuldige keuze om al dan niet af te stoten.
2) Leidraad voor brede portefeuilleafweging bij overtollig Rijksvastgoed;
De maatschappelijke waarde van een Rijksmonument wordt expliciet benoemd. Men is verplicht d.m.v. een brede portefeuille-afweging te kijken niet alleen naar Rijkshuisvesting. Hierbij moet men vier afwegingen maken, o.a. ;
* kan het vastgoed worden ingezet om maatschappelijke doelen te realiseren.
* is het verstandig om het vastgoed aan te houden en het in tijdelijk beheer te geven, anticiperend op toekomstig gebruik.
3) Regeling beheer onroerende zaken Rijk 2017;
Het Rijk is verplicht te onderzoeken of een minister de overtollig gestelde onroerende zaak wil inzetten voor de uitvoering van beleid of taken waarvoor hij verantwoordelijk is.
Gezien het feit dat (na telefonisch / digitaal overleg met het Rijksvastgoedbedrijf) de Provincie Zuid-Holland op 19 september en het Minister van OCW op 25 september 2023 reageren is het zeer onaannemelijk dat de drie bovenstaande punten zorgvuldig zijn doorlopen en onderzocht. Het is tevens onbegrijpelijk dat het Minister van VWS, verantwoordlijk voor het beleid van "Oorlogsgetroffenen en Herinnering WO2", niet is benaderd voor deze casus. ( in de bijzonder verwijzen wij naar kabinetsvisie Erfgoed uit de Tweede Wereldoorlog "het ministerie van VWS draagt bij aan de toegankelijkheid van erfgoed uit de Tweede Wereldoorlog." )